Suốt cả quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam cũng như trước những bước ngoặt lớn của lịch sử, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn luôn khẳng định lại chân lý đó, và Người nói rằng: Sự thống nhất của nước Việt Nam ta là một thực tế lịch sử, không ai chối cãi được, không một kẻ thù nào chia cắt được. Người đã từng nói: “Nước Việt Nam ta là một, dân tộc Việt Nam ta là một", “Miền Nam là máu của máu Việt Nam, thịt của thịt Việt Nam", “Đồng bào Nam Bộ là dân nước Việt Nam. Sông có thể cạn, núi có thể mòn, song chân lý đó không bao giờ thay đổi".
Khẳng định sự thật lịch sử khách quan đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã cùng với Đảng ta vạch ra đường lối cách mạng giải phóng dân tộc, xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập và xã hội chủ nghĩa. Người đã lãnh đạo nhân dân cả nước ta kiên quyết tiến hành cuộc kháng chiến thần thánh chống thực dân Pháp và cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước vĩ đại, giành thắng lợi cuối cùng cho sự nghiệp độc lập dân tộc và thống nhất Tổ quốc. Ngày đêm Người chăm lo đến sự nghiệp đó, và Người đã hiến dâng trọn cuộc đời cho sự nghiệp đó. Người đã nói: “Một ngày mà Tổ quốc chưa thống nhất, đồng bào còn chịu khổ, là một ngày tôi ăn không ngon, ngủ không yên". Là người hiểu sâu sắc quy luật phát triển tất yếu của lịch sử, hiểu sâu sắc ý chí và hoài bão lớn lao của toàn dân tộc từ ngàn xưa tới nay là thống nhất giang sơn, Người tin tưởng sắt đá rằng: Dưới sự lãnh đạo của Đảng, với quyết tâm cách mạng của toàn dân ta, "miền Nam yêu quý nhất định trở lại trong lòng Tổ quốc", “Đất nước ta nhất định phải thống nhất", “Đồng bào ta ở hai miền Nam Bắc nhất định sẽ sum họp một nhà".
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã vạch rõ, độc lập dân tộc, thống nhất đất nước và chủ nghĩa xã hội là ba mục tiêu gắn chặt với nhau của cách mạng Việt Nam, phù hợp với xu thế phát triển của thời đại ngày nay. Người đã không ngừng đấu tranh và lãnh đạo, cổ vũ toàn dân ta đấu tranh thực hiện bằng được ba mục tiêu đó. Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, Người đã nêu cao ý chí sắt thép của toàn dân tộc. Người nói: “Chúng ta thà hy sinh tất cả chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ". Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, Người lại khẳng định và nêu cao tinh thần và ý chí đó của nhân dân ta. Người đã nói: “Dân tộc Việt Nam kiên quyết bảo vệ nền độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của nước Việt Nam. Nước Việt Nam là một, dân tộc Việt Nam là một, không ai được xâm phạm đến quyền thiêng liêng ấy của nhân dân ta". “Chúng ta quyết đánh đuổi giặc Mỹ xâm lược, để bảo vệ tự do, độc lập và toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc ta". Trong khi nêu cao ngọn cờ độc lập dân tộc và thống nhất Tổ quốc, Người đồng thời nêu cao ngọn cờ chủ nghĩa xã hội. Người luôn luôn chủ trương gắn chặt sự nghiệp giải phóng dân tộc và thống nhất Tổ quốc với sự nghiệp cách mạng xã hội chủ nghĩa và xây dựng chủ nghĩa xã hội. Sau khi miền Bắc hoàn toàn giải phóng, Người đã cùng Đảng ta vạch ra hai nhiệm vụ chiến lược của cách mạng Việt Nam là tiến hành đồng thời và kết hợp chặt chẽ việc hoàn thành cách mạng giải phóng dân tộc, thống nhất Tổ quốc với sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc.
Tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ ba của Đảng, Người vạch rõ: “Nhiệm vụ hiện nay của cách mạng Việt Nam là: Đưa miền Bắc tiến lên chủ nghĩa xã hội và đấu tranh thực hiện hòa bình thống nhất nước nhà, hoàn thành cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân trong cả nước". Người chỉ rõ mối quan hệ biện chứng, thúc đẩy lẫn nhau của hai cuộc cách mạng ấy, và khẳng định rằng, bằng sức mạnh tổng hợp của hai cuộc cách mạng ấy nhân dân ta sẽ thực hiện thắng lợi mục tiêu cao cả của cách mạng Việt Nam là độc lập dân tộc, thống nhất Tổ quốc và chủ nghĩa xã hội. Trước khi vĩnh biệt nhân dân ta, tư tưởng chỉ đạo sáng suốt ấy lại được thể hiện sâu sắc trong lời căn dặn cuối cùng của Người: “Điều mong muốn cuối cùng của tôi là: Toàn Đảng, toàn dân ta đoàn kết phấn đấu, xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh, và góp phần xứng đáng vào sự nghiệp cách mạng thế giới.
Là người Việt Nam yêu nước tiêu biểu nhất cho truyền thống yêu nước của dân tộc Việt Nam, thấm nhuần sâu sắc chủ nghĩa Mác-Lênin, Chủ tịch Hồ Chí Minh hiểu sâu xa nhất nỗi đau của cả dân tộc khi Tổ quốc bị chia cắt. Vì vậy Người đã sớm khẳng định: “Thống nhất nước nhà là con đường sống của nhân dân ta". Chỉ có thống nhất nước nhà nhân dân ta mới có đầy đủ mọi điều kiện xây dựng đất nước giàu mạnh cả về kinh tế, chính trị, văn hóa và xã hội, xây dựng đất nước ta “đàng hoàng hơn, to đẹp hơn". Và ngược lại, Người cũng đã khẳng định rằng: Chỉ có chủ nghĩa xã hội, làm cho dân giàu nước mạnh mới thực sự bảo đảm vững bền và vĩnh viễn nền độc lập và thống nhất Tổ quốc.